Poslednja nada Jugoslavije uoči Aprilskog rata bio je SSSR
U noći između 5. i 6. aprila 1941. potpisan je sporazum o prijateljstvu i nenapadanju između Jugoslavije i SSSR-a, u kojem je Staljin video poslednju nadu za vraćanje Hitlera za pregovarački sto, a jugoslovenska vlada pokušaj da olakša pritisak Nemačke Ako se zna da je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca nastala 1918. a Sovjetski Savez 1922. zvuči čudno da su dve države diplomatske odnose uspostavile tek juna 1940. godine. Odocnjenju su doprineli šumovi na vezama između jugoslovenske kraljevine i „prve zemllje socijalizma”.
Ako se zna da je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca nastala 1918. a Sovjetski Savez 1922. zvuči čudno da su dve države diplomatske odnose uspostavile tek juna 1940. godine. Odocnjenju su doprineli šumovi na vezama između jugoslovenske kraljevine i „prve zemlje socijalizma”, kojima se bavi nova knjiga istoričara Aleksandra Životića – „Moskovski gambit: Jugoslavija, SSSR i prodor Trećeg rajha na Balkan 1938–1941”.
Ovu publikaciju je upravo objavila izdavačka kuća „Klio” a njen autor, profesor na Filozofskom fakultetu u Beogradu, kaže za naš list da su koren neslaganja Beograda i Moskve bila revolucionarna dešavanja iz 1917. godine. Tada je umesto carske Rusije, koja je u Prvom svetskom ratu pružala svesrdnu pomoć Srbiji, nastala nova, sovjetska Rusija. Njen izlazak iz rata će za Beograd predstavljati veliki udarac i odrediće budućnost odnosa sa Moskvom.
„Za političku elitu jugoslovenske kraljevine, sovjetska Rusija i potonji SSSR je doživljavan kao država revolucije i revolucionarnog terora. Sovjetska strana je u jugoslovenskoj državi videla buržoasku tvorevinu antisovjetske orijentacije i zemlju izrazite socijalne i nacionalne nepravde. Prepreke u vezi sa položajem ruske emigracije u jugoslovenskoj kraljevini, pitanje dugova Kraljevine Srbije carskoj Rusiji, strah od mogućeg širenja boljševizma na jugoslovenskoj teritoriji, postojeće geopolitičke prepreke i izraženi uticaji velikih sila doveli su do dvodecenijskog odsustva zvaničnih diplomatskih veza između dve slovenske zemlje”, navodi Životić.
Situacija će se menjati tek od 1939. i početka Drugog svetskog rata.
„Na jugoslovenskoj strani je sazrevalo uverenje da se sa SSSR-om moraju uspostaviti diplomatski odnosi i bliža saradnja u iščekivanju burnih događaja na evropskom tlu, dok se usled novoproklamovane politike ’narodnofrontovskog zbližavanja’ počeo menjati i sovjetski odnos prema Jugoslaviji i Balkanu. Već od jeseni 1939. jugoslovenska vlada je radila na uspostavljanju diplomatskih odnosa. Nedostatak krucijalnih sirovina, nemogućnost nabavke naoružanja i pad Francuske kao ključnog jugoslovenskog uporišta među velikim silama naterali su Beograd da sigurnost potraži u oslanjanju na SSSR”, kaže Životić.
Pregovori o normalizaciji odnosa počeli su februara 1940. a do uspostavljanja diplomatskih došlo je 24. juna iste godine. Taj korak su podržale Velika Britanija i Francuska. Italija je otvoreno izražavala nezadovoljstvo, dok je Nemačka, iako je imala sporazum o nenapadanju sa SSSR-om, nastojala da maksimalno oteža dalje zbližavanje Jugoslavije i Sovjetskog Saveza. Stoga je Beogradu predložen ulazak u Trojni pakt.
„Suočena s nemačkim pritiskom, bez jasnog sovjetskog odgovora i britanskih garancija da će joj pružiti vojnu pomoć, jugoslovenska vlada je bila prinuđena da pristupi Trojnom paktu. Posle potpisivanja protokola o pristupanju i vojnog udara u Beogradu je formirana nova vlada generala Dušana Simovića. Inače, sovjetska diplomatija bila je iznenađena dešavanjima od 27. marta a SSSR nije učestvovao u tom prevratu”, objašnjava Životić.
Iako Simovićeva vlada nije povukla odluku o pristupanju Trojnom paktu, Nemačka je započela gomilanje vojnih snaga na jugoslovenskim granicama. Suočena s neposrednom ratnom opasnošću, Jugoslavija je pokušala da sa SSSR-om sklopi sporazum o nenapadanju.
„Sovjetsko-jugoslovenski pregovori započeli su 3. aprila u Moskvi. Već sutradan je SSSR informisao nemačku vladu o jugoslovenskom predlogu za zaključenje ugovora o savezu i nenapadanju, kao i da se Moskva saglasila s tim. Nemci su izrazili sumnju da je pogodan momenat za potpisivanje takvog ugovora. U noći između 5. i 6. aprila, u Kremlju je potpisan sporazum o prijateljstvu i nenapadanju između Jugoslavije i SSSR-a, u kojem je Staljin video poslednju nadu za vraćanje Hitlera za pregovarački sto, a jugoslovenska vlada pokušaj da olakša pritisak Nemačke i njenih saveznika na svojim granicama. Ali, kad je ceremonija potpisivanja započela, u Kremlj je već stiglo obaveštenje da sutradan počinje nemačka agresija na Jugoslaviju. Sudbina jugoslovenske kraljevine, ali i sovjetske balkanske politike bila je zapečaćena”, kaže Životić.
Pri tom, sovjetska reakcija na Aprilski rat bila je mlaka, jer se Moskva držala lojalno prema svom nemačkom savezniku. Štaviše, pod pritiskom Berlina, SSSR je početkom maja 1941. prekinuo diplomatske odnose s Jugoslavijom. A onda, u julu, posle nemačkog napada na SSSR, dolazi do obnove diplomatskih veza Moskve s jugoslovenskom vladom u egzilu i stvaranja ratnog saveza.
Staljinov tekst u „Politici”
Iako diplomatski odnosi Beograda i Moskve između dva svetska rata nisu postojali, nezvanični kontakti u vidu poseta pojedinaca i delegacija iz jugoslovenske kraljevine Sovjetskom Savezu su se nesmetano odvijali, navodi Aleksandar Životić.
„Tako su 1927. povodom desetogodišnjice Oktobarske revolucije SSSR posetili advokat i književnik Dragiša Vasić, vajar Sreten Stojanović i direktor i jedan od vlasnika ’Politike’ Vladislav S. Ribnikar”, navodi on.
Po povratku, Ribnikar je objavljivao svoje reportaže iz Moskve u našem listu, a „Politika” je 12. decembra 1927. na naslovnoj strani objavila Staljinov tekst o sovjetskoj vojnoj snazi.
Izvor: Politika/ Autor Dimitrije Bukvić
Dimitrije Bukviću, u tekstu ste napisali neistinu da su Sovjetski Savez i Nemačka bili u savezu, sto je takođe i apsurd, te dve zemlje nikako nisu mogle biti u bilo kakvom savezu.
SSSR je, nakon što su njihovi predlozi o blagovremenoj prevenciji širenja nacističke Nemačke, kao i formalnom savezu odbijeni od strane Britanije i Francuske. To se desilo mnogo pre pakta o nenapadanju sa nacistima.
SSSR i nacistička Nemačka ne bi mogle biti u savezu jer je cilj nemačkog divljanja i II sv. rata uopšte bilo uništenje SSSR.